Rok szkolny 2015/2016 jest dla nas wyjątkowy. W 1866 roku powstała w Bilczy szkoła z prawdziwego zdarzenia. Już nie w chłopskiej izbie, ale w samodzielnym budynku przekazanym na szkołę. 150 LAT SZKOŁY W BILCZY połączymy w styczniu 2016 roku ze Świętem Szkoły – związanym z naszym patronem, ks. Piotrem Ściegiennym.
Rok szkolny 2015/2016 jest dla nas wyjątkowy. W 1866 roku powstała w Bilczy szkoła z prawdziwego zdarzenia. Już nie w chłopskiej izbie, ale w samodzielnym budynku przekazanym na szkołę. 150 LAT SZKOŁY W BILCZY połączymy w styczniu 2016 roku ze Świętem Szkoły – związanym z naszym patronem, ks. Piotrem Ściegiennym. Dlatego już od września oprowadzam uczniów oraz mieszkańców Bilczy trasą, którą nazwałam Szlakiem ks. Piotra Ściegiennego. Poniżej zamieszczam najważniejsze informacje dotyczące wędrówki po Bilczy, które opracowałam na podstawie zasobów Archiwum Państwowego w Kielcach.
Szlakiem ks. Piotra Ściegiennego
– Budynek z 1850 roku, od 1866 do 1975 szkoła podstawowa
Naszą wędrówkę rozpoczynamy od ul. Rogatka. Idąc nią zatrzymujemy się przed długim, parterowym budynkiem. Jest zadbany, ma nową elewację i czerwoną blachodachówkę, ma również nowych właścicieli, którzy kupili go kilkanaście lat temu. Wiele osób z Bilczy pamięta, że mieściła się w nim do roku 1975 szkoła. Wiadomo też od kiedy budynek dawnej karczmy, zbudowany około 1850 roku, stał się budynkiem szkolnym. Dość długo szukałam tej ważnej daty w Archiwum Państwowym w Kielcach. Znalazłam ją w aktach archiwalnych Urzędu Gminy Dyminy, w spisie majątku gminy sporządzonym w 1931 roku.
Oto szczegółowy spis:
– ,,Gmach szkolny murowany z kamienia, kryty dachówką (dawna karczma), przekazany
na użytek szkoły w 1866 roku
– stodoła z chlewem, częściowo z kamienia, częściowo z drzewa, kryta gontem
– drwalka kryta gontem
– ustęp za stodołą kryty gontem
– studnia z nakryciem”.
Także w dokumencie pod nazwą ,,Spis elementarnych szkół w kieleckim i stopnickim obwodzie” z 14 lutego 1866 roku figuruje wieś Bilcza. W aktach Kieleckiej Dyrekcji Szkolnej z 1867 roku umieszczono wykaz ,,podstawowych wiejskich szkół” i tu również znajduje się zapis w języku rosyjskim o szkole w Bilczy.
W 1866 roku dzierżawczynią folwarku Bilcza oraz okolicznych wsi była Pelagia Czaplicka, wdowa po Franciszku Czaplickim. Piotr Ściegienny miał wtedy 65 lat i był jeszcze na zesłaniu na Syberii. Z pewnością dobrze pamiętał Czaplickich, bo gdy objęli dzierżawę folwarku w 1826 roku i zamieszkali we dworze, miał 25 lat. Bilcza była wtedy wsią pańszczyźnianą, podobnie jak inne okoliczne wsie. Wszystko się zmieniło, gdy chłopom na mocy ukazu carskiego z 1864 roku nadano ziemię na własność. Brakowało darmowych rąk do pracy w folwarku. Karczma zaczęła podupadać, bo zmieniła się linia drogi kielecko-pińczowskiej i dla przejeżdżających tym traktem do karczmy nie było już ,,po drodze”. Zatrzymywali się na wyszynk w karczmie w pobliskiej Morawicy. .
Stara szkoła doskonale pamięta czasy księdza Ściegiennego.
– Dawna linia zabudowy wsi; miejsce, gdzie stał dom Ściegiennego, figurka Jana Nepomucena
Kolejnym miejscem związanym ze Ściegiennym jest figurka Jana Nepomucena z 1810 roku, najstarszy zabytek w Bilczy. Idąc w kierunku południowym, skręcamy w ulicę Bukową. Zatrzymujemy się chwilę na niewielkim wzniesieniu – mamy przed sobą rozległą panoramę: widok na las Dąbrowa, stojące po prawej stronie domy jednorodzinne, a po lewej niedawno otwarty sklep sieci ,,Lewiatan”. Cofamy się w czasie do XIX wieku. Po prawej stronie widzimy wieś – drewniane pobielane chaty kryte strzechą stoją w jednym rzędzie obok siebie. Jedna z nich (ta w pobliżu obecnej ul. ks. Piotra Ściegiennego) należała do rodziców Piotra Ściegiennego. Od ich domu blisko było na ściegna (tak wtedy nazywano wąskie polne dróżki prowadzące do łęgów czy kościoła do Brzezin). Prawdopodobnie stąd wywodzi się ich nazwisko. Po lewej stronie stoi figurka Jana Nepomucena. Gdy ją wykuwał z kamienia nieznany artysta, Ściegienny miał 9 lat. W miejscu, gdzie obecnie stoi sieciowy sklep – był dwór. W 1952 roku resztki fundamentów oraz deski wykorzystano do budowy drewnianej szkoły, która do 1975 roku stała przy dzisiejszej ulicy Kieleckiej.
– Granitowy obelisk
Obok figurki Nepomucena stoi granitowy obelisk, postawiony we wrześniu 2015 roku z inicjatywy Lucjana Pietrzczyka – absolwenta szkoły w Bilczy, jej mieszkańca, posła RP; na pamiątkowej tablicy wyryto napis: ,,Piotr Ściegienny – wielki patriota, obrońca praw mieszkańców wsi”. Postawienie obelisku było wspaniałą inicjatywą obywatelską mieszkańców Bilczy.
– Cmentarz w Bilczy, obelisk z 2009 roku upamiętniający postać ks. Piotra Ściegiennego
Kolejny etap naszej wędrówki to zapalenie znicza przed obeliskiem, minuta ciszy oraz przypomnienie rodów z Bilczy związanych ze Ściegiennym
– Szkoła w Bilczy, Izba Regionalna
Ostatnim etapem wędrówki Szlakiem ks. Piotra Ściegiennego jest Zespół Szkół w Bilczy, a konkretnie Szkoła Podstawowa im. ks. Piotra Ściegiennego (jej patronem jest od 1978 roku).
Tam udajemy się do sali 29, gdzie od 2000 roku istnieje Izba Regionalna poświęcona Ściegiennemu oraz jego czasom. Uczestnicy oglądają gromadzone od 15 lat eksponaty, a jest co oglądać. Mamy bogate i ciekawe zbiory, są wśród nich żelazka z duszą i na węgiel, sprzęty do wypieku chleba, maselnice duże i małe, kołowrotki, garnki zwane ,,żeleźniokami”, gliniane dzbany na mleko, maglownice, kijanki oraz tary do prania, a także kolekcja lamp naftowych. Warto zobaczyć ciekawe wzory zapasek, wyszywane i haftowane serwetki, kosze plecione z wikliny, kołyski dla dzieci. Każdy z tych sprzętów miał swoje przeznaczenie w gospodarstwie, dzisiaj wiele osób już nie wie, do czego służył skopek, ćwierć, cepy, niecki, pociosek. Warto ocalić od zapomnienia tamte czasy, czasy Ściegiennego. Dzięki eksponatom zgromadzonym w naszej Izbie Regionalnej jest to możliwe.
Z przyjemnością oprowadzam Szlakiem ks. Piotra Ściegiennego uczniów oraz wszystkich zainteresowanych. Warto zachować w pamięci tamte czasy – ciekawe miejsca, dawne i zapomniane często nazwy oraz historię ludzi, o których powoli wygasa pamięć. Poniżej zdjęcia z wyprawy uczniów klasy VIc.
